Do niedawna mianem choroby zakaźnej określano choroby wywoływane także przez robaki (np. owsica), pierwotniaki (np.malaria) i małe stawonogi (np.wszawica). Obecnie te choroby nazywane są chorobami pasożytniczymi.
Przyczyną chorób zakaźnych mogą być następujące czynniki etiologiczne :
- wiroidy zakażające tylko rośliny
- wirusy
- priony
- bakterie (w tym riteksje)
- grzyby
W obecnych czasach, gdy AIDS występuje epidemicznie, a część zakażeń powodowana jest przez pewne działania medyczne ( zakażenia jatrogenne, np. przez obniżanie odporności organizmu przy przeszczepach) niemożliwym jest określenie ściśle grupy patogennych drobnoustrojów.
Powszechnie stosowany jest podział na:
- choroby bakteryjne
- choroby wirusowe
- grzybice
- riketsjozy (podgrupa z chorób bakteryjnych), wywoływana przez riketsje
- choroby prionowe
- jadzice - wywołane przez jady
A teraz przejdę do objawów i rozpoznawania chorób zakaźnych
Tak więc objawy chorób zakaźnych są różne, a mówiąc dokładniej są zależne od patogenu i stanu chorego. Większość chorób zakaźnych, choć nie jest to regułą (botulizm)
W rozpoznawaniu dużą uwagę przywiązuje się do :
- objawów obiektywnych
- hodowli mikrobiologicznych
- badań serologicznych
- czasem stosuje się też badania (RTG klatki piersiowej w infekcyjnych chorobach płuc)
W chorobach zakaźnych stosuje się leczenie przyczynowe nakierowane na hamowanie patogennych cech drobnoustrojów i dezaktywację toksyn pochodzenia biologicznego. Największe znaczenie na tym polu mają chemioterapeutyki, takie jak antybiotyki, sulfonamidy, leki przeciwwirusowe, antytoksyny, a także niekiedy fagi. Stosuje się także leczenie objawowe mające na celu poprawę sił pacjenta.
Leczeniem rzadko występujących chorób zakaźnych, AIDS, HBV i HCV, neuroinfekcji zajmują się lekarze chorób zakaźnych.
Profilaktyka
Profilaktyka chorób zakaźnych polega zasadniczo na unieszkodliwieniu źródeł zakażenia, ograniczaniu mechanizmów i dróg szerzenia, unikaniu wytwarzania lekooporności przez drobnoustroje, wzroście odporności populacji.
Praktycznie sprowadza się to do :
- izolacji (o ile jest w ogóle konieczna) i leczeniu ludzi chorych i nosicieli
- poddawania kwarantannie zwierząt, osób i mienia podejrzanego o zakażenie/skażenie
- izolacji, leczenia i przeprowadzania ubojów sanitarnych wśród zwierząt
- kontrolowania osób pracujących z żywnością
- przetwarzania żywności i wody
- kontroli epidemiologicznej ludzi, zwierząt, ujęć wody itd
- używania sterylnego sprzętu medycznego
- utylizacji jednorazowego sprzętu medycznego
- przeprowadzania zabiegów dezynfekcyjnych
- przestrzegania higieny osobistej
- używania środków ochrony osobistej
- przeprowadzania szczepień i (historycznej już) wariolizacji
- dobierania antybiotyków na podstawie antybiogramów
Część chorób zakaźnych (wąglik, dżuma, botulizm, ospa prawdziwa i inne) może być użyta jako broń biologiczna.